Hemelwater
De regen die op duinen valt zakt langzaam door het zand en blijft als een bel boven het zoute grondwater hangen. Gemeten over een lange tijd lijkt Nederland natter te worden , maar jaarlijkse verschillen kunnen groot zijn, zie: klimaatverandering.
In droge jaren zoals 1993 stoof het zand in de zogenaamde natte valleien, die stonden droog. In natte jaren met een hogere grondwaterstand verschijnen her en der opeens plasjes. Dit heeft niet alleen effect op de water- en moerasvogels, maar ook op de soorten van open duin en struweel.
Het merendeel van de duinvegetaties groeit ver boven de grondwaterspiegel, ze zijn van enige regelmaat in de regenval afhankelijk. In seizoenen met een overvloedige regenval groeien die vegetaties hoog op, met bijvoorbeeld manshoge aspergeplanten. In droge jaren blijven de asperge-planten klein en ijl, de meeste kruiden en grassen blijven laag en de totale primaire productie is veel lager. In droge jaren zijn er geen huisjesslakken, het voedselaanbod voor de broedvogels is dan veel lager dan normaal.
In de broedvogelkarteringen komen deze verschillen duidelijk naar voren: in het droge jaar 1993 is het NHD onderzocht en de aantallen van dat seizoen blijken relatief laag in vergelijking met ander jaren. Het voorjaar van 2007 vertegenwoordigt het andere uiterste: dat natte jaar piekten in het NHD de Roodborsttapuit en Graspieper.
Behalve verschillen tussen jaren, leidt onregelmatige regenval ook tijdens een seizoen tot lokale verschillen binnen een gebied. De bekende lokale bui valt in de ene vallei wel en in de andere niet. Dit kan het verschil maken voor het broedsucces van lokale paartjes, zijn er genoeg insecten of niet.

Verdroging, bovenmatige drinkwaterwinning
In de jaren zeventig werd duidelijk dat de grondwaterstand sterk was gedaald door de voortdurende onttrekking van water voor onze drinkwatervoorziening. Er werd gestart met infiltratie van rivierwater om de voorraad aan te vullen. Uiteindelijk is de hele drinkwaterwinning omgebouwd en zijn we niet meer direct afhankelijk van het duinwater. In 2000 is de waterwinning in het NPZK zelfs gestopt.
De grote gevolgen van de verdroging worden duidelijk uit een vergelijking met de oorspronkelijke natte situatie in de jaren vijftig en zestig. In tijdvak 1940-1980 wordt een beeld geschetst van de toenmalige vogelbevolking.
De gebiedsdekkende broedvogelkarteringen van het NZPK zijn allemaal relatief recent en vallen in een periode waarin de verdroging al was uitgediept en de verwachte vernatting nog moet beginnen.

Vernatting, opbouw strategische watervoorraad
Als er aan de bovenloop van onze rivieren iets misgaat, een ongeluk in een chemische fabriek met een lozing, dan kunnen we terugvallen op ons duinwater. Daarom zijn de duinen bestemd voor opbouw en opslag van een strategische watervoorraad. De natuur zal hiervan gaan profiteren.
De broedvogelkarteringen van het NPZK tonen nog geen toename van water- en moerasvogels, die aantallen zijn vrij constant geweest. Hierbij moet opgemerkt dat ook veel natuurherstel-projecten in natte valleien hebben plaatsgevonden, daarna moet de natuur zich daar nog ontwikkelen, daardoor zijn de positieve gevolgen van vernatting nog niet zichtbaar in de aantallen.
Welke vogelbevolking we tegenwoordig in natte valleien kunnen verwachten, wordt duidelijk uit de broedvogelkartering van 2014 in Wimmenum. Daar is het aantal poelen en plassen gegroeid, met mooie aantallen van eenden en rallen (Waterral 12, Porseleinhoen 5) als gevolg. De moerasvogels van riet en hoge oeverbegroeiing blijken echter schaars.
De vernatting is niet alleen gekomen, er zijn nu ook grote grazers. Dit vee vertoefd graag bij de plassen en vreten relatief veel riet: begrazing is ongunstig voor soorten van een hoge en dichte oevervegetatie (bijv. Kleine Karekiet, Rietzanger).
Als de vernatting voortschrijdt bij gelijk blijvende vee-dichtheid, zullen de oevervegetaties plaatselijk meer kans maken.
Mogelijk kan vernatting enkele negatieve gevolgen van begrazing temperen.

Wind | Jacht | Rijpen van bossen | Vergrassing & Verruiging | Depositie dioxines | Verdroging & Vernatting

Predatie | Toerisme | Konijn | Begrazing | Natuurherstel | Overwinteringsomstandigheden | Klimaatverandering

1950-1980 | 1980-1990 | 1990-2000 | 2000-2010