Begrazing

De duinen zijn van oorsprong schraal, maar door depositie van via de wind aangevoerde meststoffen begon de vegetatie eind jaren tachtig te verruigen. In deze verruigde vegetaties was geen plaats meer voor plantensoorten van voedselarme omstandigheden. De hele voedselketen veranderde, de waardplanten van veel vlindersoorten waren zeldzaam geworden en karakteristieke vlindersoorten zoals Duinparelmoervlinder dreigden uit te sterven.
Het oppervlak pioniervegetaties nam snel af, en bestaande duingraslanden raakten begroeid met struweel. Ook de vogelbevolking veranderde: soorten van pioniervegetaties verdwenen, terwijl de in struweel broedende soorten juist toenamen.
In enkele duingebieden was de oude traditie van duin-begrazing in stand gehouden, bijvoorbeeld Koningsbos, Duin en Kruidberg (NPZK) en De Rellen (NHD). In die begraasde gebieden was de oorspronkelijke vegetatie minder sterk verdrongen.
Om de pioniervegetaties en duingraslanden te behouden zijn daarom grootschalig Schotse Hooglanders en andere grote grazers ingezet.

De effecten van begrazing zijn afhankelijk van de intensiteit en duur, zie Effecten van begrazing op broedvogels in Nationaal Park Zuid-Kennemerland.
Bij een hoge graasdruk gedurende vele jaren, kunnen hectares dicht struweel langzaam veranderen in duingrasland. Een voorbeeld is Boreel (NHD), daar broeden tegenwoordig Boomleeuweriken, terwijl het in 1993 nog het domein was van Nachtegalen. Bij een zeer hoge begrazingsdruk zullen waarschijnlijk alle soorten van open duin profiteren, simpelweg omdat het oppervlak ongeschikt struweel wordt omgezet in geschikt open duin. Dit speelt vooral in het middenduin. In het zeeduin en het dauwbraamlandschap zit die oppervlakte-bonus er niet in, voor specialisten van hoog dicht gras zullen de omstandigheden verslechteren. Hoge begrazingsdruk is daar ongunstig voor Sprinkhaanzanger, Graspieper en Grasmus.

Begrazing kan ook andere ongewenste effecten hebben. De solitaire meidoorns, vlierstruiken en vliegdennen vallen ten prooi aan de jeuk van het vee en dat wordt uiteindelijke de meesten fataal. Dan wordt het gebied te open voor heel veel vogelsoorten omdat uitkijkposten voor de jacht op insecten en mogelijkheden om te nestelen zijn verdwenen. Boompjes en struiken zijn niet alleen van belang voor de vanuit zit jagende Gekraagde Roodstaart en Roodborsttapuit, Ook de bodemjagers Witte Kwikstaart en Boompieper kunnen niet in een boomloos landschap leven: Witte Kwikstaart heeft een broedholte nodig en vindt die soms in oude vlierstruiken en Boompieper kan geen vrouwtjes lokken zonder zangvluchtshow van boompje tot boompje.

Bij een matige begrazingdruk kan een evenwicht ontstaan, waarbij oppervlakte struweel in stand blijft en de grazige vegetaties kort gehouden worden, met veel zandige plekken door betreding.
Grote vraag blijft in hoeverre we met begraasd duin de leefgemeenschappen van het oorspronkelijke, niet vergrast duin terug krijgen.
Voor veel planten- en vlindersoorten is begrazing de redding geweest en van de vogelsoorten hebben vooral Boomleeuwerik en Boompieper weten te profiteren. Maar de gewenste vogelsoorten van open duin zoals Tapuit en Wulp zijn niet geholpen met de begrazing, die hadden meer gehad aan vee dat vossen vrat...


Wind | Jacht | Rijpen van bossen | Vergrassing & Verruiging | Depositie dioxines | Verdroging & Vernatting
Predatie | Toerisme | Konijn | Begrazing | Natuurherstel | Overwinteringsomstandigheden | Klimaatverandering

1950-1980 | 1980-1990 | 1990-2000 | 2000-2010


Het NP Zuid-Kennemerland
Het NPZK is ontstaan uit een samenwerkingsverband van de terreinbeheerders NM, SBB, PWN , particuliere eigenaren, IVN, de gemeenten Zandvoort, Haarlem, Bloemendaal en Velsen en de provincie Noord-Holland. Het overlegorgaan richt zich op de bescherming en natuurontwikkeling van het duingebied... Lees verder


Professioneel onderzoek
De vogels zijn geteld door een team van beroepsvogelaars volgens de "territoriumkartering"... Lees verder


Meer dan 100 soorten
In de reeks van onderzoeken zijn totaal 115 soorten met de status "broedvogel" vastgesteld. Jaarlijks broeden ongeveer... Lees verder


Belangrijk(st)e biotopen
Welke biotopen zijn van belang en welke zijn het belangrijkst? Van plassen, moeras, pioniervegetaties, open duin, struweel, jong bos, bosranden, naaldbos, oud loofbos... Lees verder


Interactieve dichtheidskaarten
Voor deze website zijn interactieve kaarten in Google Maps ontwikkeld, waarbij de bezoeker zelf de legenda kan wijzigen, zodat hotspots en coldspots in de verspreiding... Lees verder


Vergelijk met het NHD
Noordelijk van het NPZK ligt het Noordhollands Duinreservaat (NHD). Dit gebied strekt zich uit van de terreinen van Tata Steel bij Wijk aan Zee tot de Schoorlse Duinen. Lees verder

20-11-2015
eco-on-site